پایان نامه کارشناسی رشته ادبیات،علوم اجتماعی و جامعه شناسی با عنوان
تاملی بر جامعه شناسی مفاهیم و مضامین ادب فارسی در اندیشههای عطار نیشابوری
مقدمه
شیخ عطار یكی از مردان بزرگ ادبی و عرفانی ماست كه شایستگی لقب انسان كامل را دارد. روح او منبعی سرشار از حكمت و دانش بود. تن و جان خود را وقف عبادت خالق و خدمت مخلوق كرد. هم كار میكرد و هم شعر میگفت و كتاب مینوشت. نه اینكه شعر و شاعری را وسیله كسب مال و جاه قرار دهد و تسوف و قلندری را دست آویز تنبلی و تن آسایی از كار طبابت و داروخانه سازد، هم كسب معیشت میكرد و هم خدمت به خلق. طبع وقاد و زبان سحر انگیز شاعرانه و قلم توانا و سخار او در نویسندگی، همه حرف تعلیم و تربیت و تذهیب اخلاق جامعه بشری شد.
نمونهای از احوال خود را در اواخر منظومه منطق الطیر به این زبان بیان می كند:
چو زنان خشك گیرم سفره پیش
تر كنم از سوژیای چشم خویش
من نخواهم نان هر ناخوش منش
بس بود این نانم و این نام خودش
من ز كس بر دل كجا بندی نهم
نه طعام هیچ ظالمی را خوردهام
نام هر دونی خداوندی نهم
نه كتابی را تخلص كردهام
همت عالیم، ممدوحم بس است
قوت جسم و قوت روحم بس است
نه هوای لقمه سلطان مرا
نه قفا و سیلی دربان مرا
زنان الگوی همه
نقش و جایگاه زن یا مرد در معادلات اجتماعی و زن هر كدام در تغییر و تحول اجتماعی، یكی از چالشهای دیرینه انسان متفكر در طول قرون و اعصار بوده است. در بستر زمان و تطور تاریخی تغییر نگرشها و باورهای فردی- اجتماعی، این نقش دستخوش تحولات چشمگیری گردیده كه گاه شكل ستیزه به خود گرفته و هر جنس علیه دیگر جبههگیری كرده و با تمسك و سوء استفاده از تمامی ابزارهای انسانی و مادی (اندیشه و تكنولوژی) و حتی روحانی و دینی (آموزهها و غلطهای مصطلح، روایات جعلی) اقدام به اثبات برتری جنسیت خود نموده است. این انگارههای ذهنی و باورهای اجتماعی گاه چنان جامه استدلال و منطق بر قامت اندیشه و سنت پوشانده است كه نام آوران عرصه تعقل و تدبر را به غلط افكنده است و جملاتی از آنان در حافظه ثبت گردیده كه متفكران عصر جدید را نیز بعضاً با تردید جدی روبرو میسازد.
واژههای كلیدی:
ادب فارسی
كتاب سیمای جامعه
اندیشههای عطار نیشابوری
علوم اجتماعی و جامعه شناسی
فهرست مطالب
از روی كتاب سیمای جامعه
بخش اول: سیمای جامعه در آثار عطار
مقدمه: عطار و مشكلات جامعه
فصل اول: پادشاهان و دیوانیان
وزیران
نایبان
فصل دوم: روحانیون و وارستگان
روحانیون و وارستگان
صوفیان و عارفان
فصل سوم: خادمان علم و فرهنگ
استادان و معلمان
حكیمان
فصل چهارم: بازاریان
بازاریان
عطاران و عنبر فروشان
فصل پنجم: كارگران
حمالان
خاكبیزان (خاشه روبان)
خشت زنان
گوركنان
فصل ششم: روستاییان
روستاییان
باغبانان
خاركنان
هیزم شكنان
فصل هفتم: راندگان و طفیلیان
راندگان و طفیلیان
پیران دردمنه
دزدان و راهزنان
دیوانگان
زندانیان
گدایان
بخش دوم: مفهوم عشق و زن در آثار عطار
مقدمه: زنان الگوی همه
فصل اول: عشق و زن در آثار عطار
فصل دوم: زن پارسا و پارسایی زنان
فصل سوم: زن و نقش مادری
فصل چهارم: پیر زنان خردمند
بخش سوم: تاملی بر جامعه شناسی دعا و نیایشهای عطار نیشابوری
مقدمه
فصل اول: دیدگاه عطار درباره دعا و نیایش
دینداری و بیان عقاید
فصل دوم: محتوا و مضمون نیایشهای عطار
الف- عظمت خالق
ب- مخمر مخلوق
ج- عشق محبوب
فصل سوم: تجلی شخصیت دینی عطار در دعاهای او
ارزش تعلقات عالم و آرزوهای دور و دراز
تبیین راه و نحوه سلوك سالك
بخش چهارم: آسیبهای اجتماعی در اندیشه عطار نیشابوری
مقدمه: اهمیت مسائل اخلاقی و اجتماعی
فصل اول: تاملی بر مفهوم خشونت علیه زنان
فصل دوم: از نگاه جامعه شناسی ادبیات خشونت علیه زنان
بخش پنجم: رهبری و رهروی در منطق الطیر عطار
مقدمه: طنز از نظر عطار
فصل اول: گفتگو میان رهبر با رهروان
فصل دوم: شرایط رهبری
فصل سوم: حكومت و رهبری
فصل چهارم: صفات رهبر
الف- معرفت و عرفان
ب- اطاعت و بندگی
ج- دوری از كبر
د- نظر رحمانی
فصل پنجم: صفات رهروی
فصل ششم: اطاعت از رهبری
فصل هفتم: هدایت- رهبر و هدایتگری رهرو
بخش ششم
فصل اول: واژهها و نمادها از دیر كار
روش و صنایع عطار
عقل ستیزی در ادبیات عطار
نظریه وحدت وجود عرفانی درباره عشق
زبان قصهها بر عشق عطار حكایت لیلی و مجنون
فصل دوم: مفاهیم اجتماعی
فصل سوم: سیمرغ- بزرگترین مفهوم اجتماعی حكایات اجتماعی منطق الطیر